‏«هیچ، تمام بود، می‌دانستیم، مثل همان کاسـ?‏ چینی که مو برداشته باشد.

کافی ‏است تلنگری بهش بخورد تا بفهمی که مو برداشته. اینکه آدم باز روی طاقچه نگهش ‏می‌دارد برای این است که نمی‌تواند قبول کند، یک‌دفعه بپذیرد که هان تمام شد. در ‏ثانی من و او زیادی عریان شده بودیم، نمی‌شود تمام روز و شب از درون و برون عریان ‏جلو کسی راه رفت، نشست و حتی خوابید.»‏

‏«خوب، دنیا که تمام نشده، باز هم آدم ناچار است صبح بلند شود، دست و صورتی ‏بشوید، ریشش را بتراشد.»‏

‏«بله، می‌دانم، اما راستش این کارها دیگر عادت شده است، می‌توانم، شاید هم ...»‏

‏«شاید چی؟»‏

‏«هیچ. ببینید، بگذارید روراست باشیم. شما حاضرید همین حالا برویم خانـ?‏ من؟ ‏کسی نیست. چیزی می‌خوریم، حرف می‌زنیم تا صبح، اگر هم وقت نداشته باشید ‏فقط یکی دو ساعت، نمی‌دانم، با هم می‌خوابیم و بعدش هم فراموش می‌کنیم، انگار ‏نه انگار.»‏

‏«من که ...؟ چی خیال کردید؟»‏

‏«خوب، شما هم مثل من هستید. من هم هنوز همین‌طورها هستم.»‏

و دست چپش را دراز کرد. نمی‌لرزید: «ببینید هنوز هست، انگار هم جایش می‌ماند.»‏

دم در هم گفت: «می‌خواهید برسانمتان؟»‏

‏«معلوم است که نمی‌خواهید. اما به هر صورت متشکرم که به من اعتماد کردید.»‏

اعتماد کرده بود؟ نه. نمی‌کرد، آن‌هم بعد از آنکه تمام عکس‌ها، نوارها، نامه‌ها و حتی ‏گلوبند جا مانده‌اش را برایش فرستاده بود، همراه با عکس زنی لخت، خفته بر تختی، ‏پاها گشوده، بی هیچ ستر عورتی، و عورت آنچنان زشت که خودش را هم به ‏دل‌آشوبه انداخته بود.‏

کاش بودش، و باز می‌شد رفت، پیاده حتی. رفته بود. تمام راه توی اتوبوس، خواب و ‏نیم‌خواب فکر کرده بود، جلوش زانو می‌زنم، با سر آویخته، بسته‌چشم، و می‌گویم: ‏‏«ببین.» یا که: «من اینم.» نمی‌شد. نمی‌توانست. اگر می‌توانست، اگر نمی‌ترسید ‏که پیرزن وحشت کند، می‌گفت: «کاش بغلم می‌کردی یا حداقل دستت را ‏می‌گذاشتی روی سرم و همان‌طور که من به سیری دل گریه می‌کردم، و حتی جرأت ‏آن را نداشتم که سرم را بگذارم روی دامنت، با انگشت‌های دراز استخوانیت موهام را ‏شانه می‌زدی.»‏

در که باز شده بود مادر بود. پنج صبح بود. سماور را روشن کرد. گفت: «چی شده؟»‏

‏«هیچ، آمدم شما را ببینم، دو سه روزی اینجا باشم.»‏

‏«پس چرا مرا نبوسیدی؟»‏

با خنده گفت: «حالا می‌بوسم.»‏

‏«بنشین سر جات، شوخی هم نکن.»‏

خم شد و فتیله را بالا کشید: «راستش را بگو.»‏

‏«باور کن هیچ طوری نشده.»‏

بایست می‌گفت: «خواهش می‌کنم حرف نزن، فقط باش، با دست‌هات، با لچک سرت ‏و با این دو چشم هنوز درخشان و این چین‌های ریز و درشت پایین چشم‌ها و کنار ‏لب‌هات، آن‌قدر اخت با این پوست و این طرح صورتت که انگار همیشه همین‌طورها ‏بوده‌ای، و می‌مانی، و یا انگار این طر?‏ خاکستری همین‌گونه که حالا هست همیشه ‏با لالـ?‏ گوشت ملازمه داشته است.»‏

مادر گفته بود: «پس اقلاً اول یک لقمه نان و پنیر بخور، بعد هر قدر که دلت خواست ‏سیگار بکش.»‏

‏«چشم.»‏

خورده بود، چند لقمه، و هر لقمه را با جرعه‌ای از چای شیرین دم کشیده‌اش فرو برده ‏بود. گفته بود: «چیزی نیست. تمام می‌شود. همین که می‌بینمت، باز می‌بینم ‏سماورت روشن است، و قل‌قلش اتاق را برداشته است کافی است.»‏

نگاهش کرده بود. چه بایست می‌گفت، که مثلاً: «ببین کاری نمانده است که نکرده ‏باشم. راه‌ها رفته‌ام، تا بخواهی، مثلاً آن روز که رفتیم پیاده و کوله‌بار به پشت. سه تا ‏بودیم. آنها، قشقایی‌ها هم سه نفر بودند. یکی‌شان جوانتر بود. چوبش را پشت ‏گردنش گذاشته بود و از کنار جاده می‌رفت، به موازات خط نه چندان راست جاد?‏ ‏خاکی، بر فرشی از علف سبز، انگار که بخواهد بر طنابی برود، با همان چابکی ‏بندبازها. پا جلو پایش می‌گذاشت و می‌رفت و گاهی سر برمی‌گرداند تا ببینیم که ‏لبخند می‌زند، و همچنان پا جلو پای دیگر می‌گذاشت. جاده از میان دشت پوشیده از ‏علف سبز سیر می‌گذشت و آن دورها به کوه می‌رسید. و بعد؟ (خودش هم ‏نمی‌دانست که بالاخره پشت آن کوه به کجا می‌رسید) که ناگهان دیدیم، اول یکی دو ‏تا بودند، می‌پریدند، با بالهای رنگین و آن‌طرف‌تر می‌نشستند. سبزی سیر آن‌چنان ‏گسترده بود که خط منحنی پروازشان در هیچ نقطه‌ای خط مستقیم گامهای قشقایی ‏جوان را قطع نمی‌کرد، و بعد که لکه‌های سبز انگار هزار آبگیر کوچک پراکنده شد ‏خطوط رنگین همه جا و هر جا خط مستقیم را قطع می‌کرد. بالاخره وقتی به سیاه‌‏چادر رسیدیم، به غولی سیاه اما شکسته، فرو ریخته یا چمباتمه زده بر زمینی لوت، ‏انگار نه تنها گامهای قشقایی جوان و آن دو تای دیگر که گام‌های آن شهریانی که ما ‏بودیم بیگانگانی بودند که با فرود منظم یا نامنظمشان خلوت ملخ‌ها را می‌آشفتند. ‏سنگین و کند از آنجا و یا اینجا که پایی می‌خواست فرود بیاید بلند می‌شدند و بر ‏همان خط منحنی رنگین معهود می‌لغزیدند و آن‌طرف‌تر، نه بر زمین که به میان دیگران ‏فرود می‌آمدند. لایـ?‏ خاک‌گون مایل به زرد چین برمی‌داشت، دو سه موجی می‌خورد و ‏سرانجام هر چه بود زیر برق آفتاب پوستی خاک‌گون مایل به زردی می‌شد که بود.»‏

مادر گفته بود: «از مینو چه خبر؟»‏

‏«خوب است. سلام می‌رساند.»‏

‏«چی شده؟ بالاخره تا کی می‌خواهی ...؟»‏

گفته بود: «خواهش می‌کنم حرفش را نزن، فقط یک چای دیگر بریز.» ‏

و بایست می‌گفت: «نه مادر، تو ندیده‌ای، برای تو نگفته‌ام. فقط همین‌ها نبود. باز هم ‏رفته‌ام، خیلی جاها: آن‌روز که بر پشت اسبی لخت، ترسان، از میان علف‌هایی که تا ‏شکم اسب می‌رسید به تاخت رفتم؛ وقتی که به لختی صخره‌های مشرف به چشمه ‏نشستم و به کاسـ?‏ غول آن پایین نگاه کردم، و حتی از همان‌جا، از ارتفاع یکی دو متر ‏سردیش را حس کردم. می‌دانی وقتی گاه گاه آب را انعکاس پاره‌های سفید ابر ‏می‌پوشاند باز هم می‌شد ریگ‌های رنگین ته چشمه را دید و حتی حباب‌هایی که بالا ‏می‌آمدند و به سطح آب که می‌رسیدند، بیشتر پولک بودند یا ستاره، اما کوچک، که ‏فقط یک لحظه، همان‌قدر که دیده شوند، می‌پاییدند. این‌ها را به مینو گفته‌ام، برای ‏همین سخت است. دیگر نمی‌شود رفت. حتی از سنگ‌های خزه‌بستـ?‏ گرد بر گرد ‏چشمه هم برایش گفتم، و آن جویبار کوچک و شفافی که شاخه‌ای سفید بود با ‏برگ‌هایی سبز سیر. خوب، اینجا، حتی بردمش دنج‌ترین کوچه‌باغ دنیا را نشانش ‏دادم، و حتی پشت به دیوار باغ چفته گرفتم تا پا بر شانـ?‏ من بگذارد و مجنون‌ترین بید ‏همـ?‏ باغ‌ها را ببیند. خوب، نمی‌شود، یعنی انگار چشمه خشکیده باشد، و بید ‏شکسته باشد. با این‌همه باز هم هست، به خیلی چیزها نگاه کرده‌ام؛ در آب‌های ‏بسیاری غوطه خورده‌ام. از پرتگاهی باریکه‌راهی دیدم که نمی‌دانستم به کجا می‌رود. ‏می‌دانی گاهی در کمرکش کوه از اینجا و آنجا با پا و حتی با دست‌های لخت سرمازده ‏بوته می‌کندیم، روی هم می‌ریختیم، یکی دو کبریت که می‌کشید، مینو می‌کشید، ‏دیگر می‌شد دستهای سرخ‌شده از سرمامان را حایلش بگیریم. همیشه اول دود ‏می‌کند، اما وقتی چند ساقـ?‏ باریک خم می‌شوند، و صدای جرق‌جرق بیاید، شعله‌ای ‏به سرخی زبان پرپر خواهد زد و از میان دود بوته‌های تر سر برمی‌آورد و سرانجام ‏خونین و لرزان پر می‌کشد. خوب، برای همین آمده‌ام پیش تو، برای همین فکر می‌کنم ‏اگر هم بوته جمع کنم یکی باید باشد تا کبریت بزند و بعد که دستهامان گرم شد مینو ‏بطری را از کوله پشتی بیرون بیاورد، جرعه‌ای بخورد، و من بی‌آنکه با دستی، ‏دستمالی دهانه‌اش را پاک کنم یکی دو جرعه بخورم. تلخ است، همیشه، اما تلخ‌تر از ‏این‌ها خورده‌ام یا دیده‌ام، همان شب‌ها که به قول تو دیگر کار از کار گذشته بود، ‏ناخلف شده بودم و کاریش نمی‌شد کرد. می‌دانی پیاده می‌رفتم، همه‌اش از کوچه ‏پس‌کوچه‌ها، از کنار مادی‌های پر آب، و غروب فقط همان چیزی بود که کنگره‌های ‏خانه‌ها و یا سر شاخه‌ها را رنگین می‌کرد، برای اینکه نمی‌دانستم که این طورها ‏می‌شود، که وقتی می‌آید که نیمه‌شب بیدار می‌شوی و فقط همین برایت مانده ‏است که انگشت‌هایت را بشکنی و یا خود دست بر پیشانی عرق‌کرده‌ات بکشی، و ‏فکر کنی که عشق باید همین‌طورها باشد، یا حداقل این را عشق می‌گویند، اما برای ‏هر کس و هر جا جلوه‌ای دیگر دارد.» ‏

مادر گفت: «به درد تو نمی‌خورد، وقتی کسی همین‌طوری پیدایش بشود، یک روز هم ‏بالاخره بی‌خبر غیبش می‌زند. تازه تو دیگر جوان نیستی، سی و پنج سالت است.»‏

گفت: «خواهش می‌کنم مادر، من نیامده‌ام نصیحتم بکنی.»‏

‏«دستت چی شده؟»‏

‏«سوخته.»‏

‏«از چی؟»‏

‏«آب جوش ریخت روش. لطفاً می‌شود این‌قدر سؤال نکنی؟»‏

نه، نمی‌توانست بگوید، نمی‌شد، برای اینکه همیشه دیر است، هیچ‌وقت نمی‌فهمی ‏که همین حالاست، یا از بس به فکر اینی که روی نیمکت بنشینیم، یا در پناه آن کاج ‏باران را نگاه کنیم فکر نمی‌کنی که هستی، به همین دلیل همه از گذشته می‌گویند، ‏از اینکه بوده‌اند، یا روزی روزگاری شده‌اند، و نشانه‌هایش همان بوسه بود، لرزش ‏دست، یا انتظار زنگ در ـ وقتی می‌دانی که نیستش، رفته است.‏

مادر گفت: «دنیا که به آخر نرسیده، یکی دیگر.»‏

نه، به آخر نرسیده بود، اما گلولـ?‏ نخ چرا. بعضی‌ها ممسک می‌شوند، تکه‌تکه ‏می‌کشند، از سر احتیاط، انگار که رزق مقدرشان همین یکی دو وجب است. اما ‏بعضی‌ها عجله می‌کنند، می‌خواهند ببینند اگر گلوله تمام شد باز هم همان احساس ‏را دارند، مثل اینکه هزار بار مینو را ببوسی تا ببینی باز هم ـ با همـ?‏ خستگی ـ در ‏ضربان نبضت همان عطش هست که بود. اما راستش چه ممسک چه دست و دلباز یا ‏عجول تقصیر هیچ‌وقت از گلولـ?‏ نخ نیست، که بی‌انتهاست، باید باشد، اما همیشه ‏انگار که سرنوشت را این طورها رقم زده باشند آدم فکر می‌کند، خوب، دیگر نمانده ‏است و رها می‌کند، و بعدها می‌فهمد بود، کیلومترها نخ بود. خوب، برای من هم تمام ‏شد، بگیر چیده شد، درست انگار که آدم بازیگوشی همـ?‏ هزارتوی جادویی قصه‌های ‏تو را دویده باشد و دیگر فقط همین مانده باشد که بنشیند، مثل من، اما نه از ‏خستگی تن، یا تنگ‌حوصله بودن روح، یا از بی‌حوصلگی، که بیشتر از اینکه ناگهان ‏دیده است همـ?‏ راه در بیابانی دویده است بی هیچ نشان سایـ?‏ خنک دیواری.‏

مادر گفت: «تقصیر خودت هم هست، مثل آن دفعه. هر دفعه فکر می‌کنی همین ‏است، فرشته‌ای است که به خاطر تو نازل شده. چشمت را می‌بندی، هنوز هم، ‏درست مثل بچگیت، وقتی فتیلـ?‏ چراغ را پایین می‌کشیدیم. چشم‌هات را می‌بستی، ‏با دو دستت جلو چشم‌هات را می‌گرفتی و تا نمی‌گفتیم روشن شد باز نمی‌کردی.»‏

گفت: «اما هیچ‌وقت به دروغ نمی‌گفتید، همیشه، چشم که باز می‌کردم روشن بود.»‏

‏«پس می‌خواهی بگویی ...»‏

‏«نه، اما حالا دیگر این تو نیستی که می‌گویی. در ثانی مهم هم نیست، من که به ‏قول خودت دیگر بچه نیستم. روشن هم نباشد، نباشد.»‏

اما می‌بایست می‌گفت: «باور کن این یکی فرق می‌کرد، یا من فکر می‌کردم فرق ‏می‌کند، و می‌توانم بی‌دغدغه و همیشه ...» یا فقط بایست می‌گفت: «من که دله ‏نیستم مادر، نبودم، از اول هم.»‏

برای همین هم آمده بود و این طور چهارزانو نشسته بود و خواسته بود بگوید. نگفته ‏بود. گله‌ای نداشت. خوب، می‌دانست، راه‌های نرفته هم بود مثلاً همان که ‏قشقایی‌ها رفته بودند، به گداری می‌رسید و بعد؟ گفته بودند: «سیاه‌چادر امیرخان ‏همین است.»‏

و رفته بودند. یا همان گلولـ?‏ نخی که چیده شده بود. حتی با مینو هم اگر ‏می‌خواست، یا می‌توانست، می‌شد بود، به سائقـ?‏ نفس اماره گفت و خفت و خورد. ‏اما که چی؟ یا با این یکی. اسمش چی بود؟ به مادر گفته بود: «من فقط آمده‌ام ‏خستگی در کنم، چند روزی اینجا می‌مانم، بعد می‌روم، حالم که خوب شد می‌روم. از ‏من هم دیگر سؤالی نکن. هیچ هم نترس، هنوز می‌توانم بمانم.»‏

تازه چه جای گله؟ می‌دانست، چشمه‌هایی بود که ندیده بود، در آب زلالی که اینجا و ‏آنجاش برگ‌های پهن و سبز نیلوفر باشد غوطه نخورده بود، یا در دریایی که آن‌قدر آبی ‏است که انگار آسمانی دیگر است. حتماً هست، جاهایی که می‌شود نشست، تنها ‏بر تنـ?‏ درختی خزه‌بسته، سیگار زیر لب، پا روی پا، انگار که مینو هم نباشد، نباشد. ‏در عکس زنی را دیده بود که اگر در جاده‌ای می‌دیدش، حتی همان جاده که در عکس ‏بود، حتماً می‌رفت و انگشت کوچکش را به دو انگشت شست و اشاره می‌گرفت و ‏بی‌آنکه چیزی بگوید یا بپرسد تا آن طاقی سبز دور می‌رفتند. پسرک کوچکی بود با ‏موهای طلایی. پشت به دری بسته نشسته بود، چانه بر پشت انگشت‌های دست ‏راست. نگاه می‌کرد، نگاهش می‌کرد. خوب، چیزهایی بود که خواسته بود، با تمام ‏وجود، که نمی‌شد، مثلاً نمی‌شد انگشت اشاره‌اش را دراز کند و بگوید: «بلند شو ‏برویم، پسرم.»‏

قله‌هایی هم هست، ساحل‌هایی با موجهایی سنگین. این را دیگر فهمیده بود که در ‏ازدحام جمعیت تنها یک جای کوچک از آن اوست. وقتی چهل و چند نفر باشند و اتاق ‏چهار قدم در هفت یا هشت قدم، تنها می‌شود بر یک دنده خوابید. خوابیده بود. در ‏صف‌های طولانی ایستگاه‌ها او فقط یکی بود، مهره‌ای از تسبیحی ریخته بر خاک.‏

حالا چی؟ کجا می‌توانست برود؟ چون قصد کنی زیارت اهل قبور را باید رو به قبله ‏کنی و بگویی: «السّلامُ علی‌اهلِ الدّیار من‌المؤمنین، أنتم لَنافَرّط و نحنٌ انشاءالله ‏بِکم‌لاحقون.»‏

و یا رو به قبله کند، انگشت شهادت بر گور مادر بگذارد و بگوید: ‏

‏«الّلهمّ اِرحَمْ غُربَتَها، وَصِلْ وحْدَتها و اِنسْ وَحشتَها.»‏

مادر گفته بود: «همـ?‏ عمر که تنها نمی‌توانی سر کنی؟»‏

راعی نگاهش کرده بود: «مگر بالاخره نباید تنها بود؟»‏

و تا مجبور نشود دعای اهل قبور را بخواند، همان‌گونه، و با همان تجوید که پدر ‏می‌خواند، برخاست. گفته بود: «ممنونم که هستی، هنوز هستی و نگران منی.»‏

دیگر نبود، غریب هم نبود. غریب او بود، صلاحی بود و نه زنش، بی هیچ رحمتی از ‏جایی، آن‌قدر که می‌شد انگشت شهادت بر شانه‌اش گذاشت و گفت: «الّلهّم انس ‏وحشته.» و یا صلاحی بگذارد بر شانـ?‏ او و همین بگوید که در روایت آمده است.‏

مینو گفته بود: «ما هیچ تعهدی نسبت به هم نداشتیم. آشنا بودیم، دوست بودیم، ‏بعد هم، خوب، تو حق نداشتی که ...»‏

دست کشیده بود به گونه‌اش و می‌گفت. راعی گفت: «می‌دانم، اما نمی‌فهمم چرا ‏دیگر برگشتی، یا حتی تلفن کردی؟ می‌رفتی، ادامه می‌دادی، حالا هم البته دیر ‏نشده، هنوز هم جوانی، آدمهای دنیا هم که حد و حصر ندارند.»‏

برخاسته بود. راعی گفته بود: «خواهش می‌کنم، در را محکم به هم نزن.»‏

کجا بودش؟ اللهم ارحم غربتها، وصل وحدتها و انس وحشتها. تازه مسأله فقط مینو ‏نبود یا همـ?‏ زن‌های بی حد و حصر دنیا، مسألـ?‏ این همه سال بود، این غروب که ‏می‌آمد و دیگر فقط رنگ نبود، و حتی صبح‌ها، شب‌های بی‌خوابی، و خواب‌های ‏بیداریش که انگار در شهری جادویی رها شده بود و از ورای پرده‌های تور، یا آن‌طرف ‏شعاع‌های نور نورگیرهای مرمری یا روزن سردابه‌هاش جابه‌جا نقش‌هایی بود، یا حتی ‏آدم‌های زنده‌ای با چشم‌های باز هوشیار، اما تا راعی پرد?‏ تور را عقب می‌زد و دست ‏دراز می‌کرد تا طره‌ای را لمس کند، یا سر انگشت بر انحنای چانه‌ای بکشد نقش یا هر ‏چه بود مثل خانـ?‏ عنکبوت فرو می‌ریخت. خوب، برای همین باید آلبوم داشت تا هر روز ‏یا هر هفته ببینند که هنوز خودشان هستند، چیزی که دیروز مشخصـ?‏ آنها بود هنوز ‏هست. و او در همـ?‏ این سالها فقط دیده بود، ثبت نکرده بود. آن طرح ظریف صورت ‏مینو حتی برای خودش هم نابود شده بود. صلاحی شاید برای همین چیزها بود که ‏مجبور شده بود عرق بخورد. خانم که مریض شده بود شروع کرده بود، آن‌هم هر شب. ‏نه، یک شب بالاخره سیاه‌مست لیوانی عرق به دست آمده بود پایین و همه چیز را ‏لُب و پوست کنده گفته بود، گفته:‏

‏«ببین، خوب نگاه کن، من مستم، مست مست، یک سالی است که هر شب ‏می‌خورم، توی اتاق بالا می‌خورم. البته این چیزها مهم نیست، یعنی شاید فکر ‏می‌کنی می‌شود توبه کرد، اما حرف من این است که دیگر نمی‌توانم تظاهر کنم جلو ‏تو، یا در خلوت و با خودم. اصلاً باورم نمی‌شود که حق با تو باشد، یا این ...»‏

چیزهایی گفته، همان‌هایی که حالا فکر می‌کند اگر راعی هم بود می‌گفت. اما او چرا ‏می‌خورد، آن‌هم سید محمد راعی، و تازه هر شب، بخصوص شب‌های مهتابی، ‏شبهایی که باران زمین را شسته بود و بازی سایه و نور آدم را دیوانه می‌کرد؟ و حالا ‏دیگر عادتش شده بود، مثل اینکه با تاریکی ناگهانی پس از غروب ملازمش کرده بود. ‏باقی می‌ماند روزها، عصرها بخصوص. باید جایی برای ایستادن داشت، جایی برای ‏نشستن، یک نقطـ?‏ ثابت که بشود دید آن‌هم چند تا را، چند چهر?‏ آشنا را. عینک ‏آفتابی به چشم، به عصا تکیه داده است، با تمام وزنش. نمی‌شکند. شلوغ است، ‏پیش از ظهرها و عصر. این میز کسی است، این صندلی هم. پیشخدمت آدم را ‏نمی‌شناسد. کافی است هر روز به همین‌جا، و در ساعتی مشخص سری بزنی تا به ‏جا بیاورد. هر بار یکی دو تومانی انعام کافی است تا این چهره که در خیابان تنها یک ‏رهگذر است، ادامـ?‏ جسمی است که سد معبر کرده است، و توی خانه، توی آلبوم ‏روی طاقچـ?‏ اتاقش موهای سرش ریخته و چینی توی پیشانیش هست و حالا دیگر ‏دستش می‌لرزد، آشنا بزند. یک رفیق، دو تا کافی است. دور یک میز جمع می‌شوند. ‏سلام می‌کنند و می‌نشینند. چهار پایـ?‏ صندلی نباید لق بخورد، و میز اگر سنگی ‏باشد بهتر است. پشت به دیوار و رو به خیابان، رو به کرکره‌ای که مردم از پشت آن ‏می‌گذرند ـ سایه‌هایی که می‌گذرند ـ همان قدر ناشناس که توی خیابان. عابر است و ‏بس. اینجا پاتوق من است، این صندلی مختص همان عصابه‌دست است، پس هست. ‏موهاش فلفل‌نمکی است، بینی کشیده، و پوست صورتی که حتی یک مو لای ‏چین‌هاش نیست. روزنامه را به دست می‌گیرد، به ستون تکیه می‌دهد و پشت به ‏خیابان حتی بی ‌حرکت لب‌ها روزنامه می‌خواند و چای لیمویش را جرعه‌جرعه ‏می‌خورد. اگر نیاید، چند روز، چند هفته صندلی خالی می‌ماند. نیامده است تا به ‏ستون تکیه بدهد، نیامده است تا عصایش را به پشتی صندلی کناری بیاویزد. ته ‏سیگارش را چند بار روی میز می‌زند، طول سیگار را با لب تر می‌کند. فندکش را از ‏جیب جلیقه درمی‌آورد. معلوم است که مرده است، نمی‌شود این‌همه وقت مسافرت ‏باشد. آن‌وقت صندلی کنار ستون مختص کسی دیگر می‌شود، کسی که هر دفعه ‏جایی می‌نشست، و پیشخدمت به جایش نمی‌آورد. ‏

‏«قهو?‏ ترک، لطفاً.» ‏

پیشخدمت هیچ‌وقت عوض نمی‌شود، نمی‌میرد. چند سال است که همین آدم است؟ ‏ده سال. بی‌صدا از میان میز و صندلی‌ها می‌گذرد. پول‌ها را توی جیب‌های گشاد ‏روپوش می‌ریزد. باد کرده‌اند.‏

‏«سلام!»‏

با این یکی سه نفر می‌شوند. حرف می‌زنند. و وقتی چهارمی آمد، سلام. می‌خندند. ‏مثل اینکه روز اولی است که او را دیده‌اند، همین دیروز سر ساعت نیامد، پریروز با هم ‏عرق نخورده‌اند. بلند می‌شوند، جا باز می‌کنند. دیگر آشنا است، همان رفیق دیروزی ‏است. چرا وقتی کسی می‌آید، دومی یا مثلاً چهارمی، شاد می‌شوند؟ هنوز هست، ‏هنوز می‌تواند سر وقت بیاید، آدم‌ها، ماشین‌ها، حتی طول صف‌ها، راه‌بندان چهارراه‌ها ‏ـ هیچ‌کدام ـ چنان مانعی نیستند تا او نتواند خودش را برساند. هستند، هر چهارتا. و ‏آن‌ها که تک هستند، وقتی پشت میزشان می‌نشینند سری به نشان آشنایی به ‏یکی دو نفر تکان می‌دهند، مجله یا روزنامه‌شان را باز می‌کنند، مثل نقابی جلو ‏صورتشان می‌گیرند تا پشت آن بتوانند برای لحظه‌ای چشم‌بسته بمانند، یا بخوابند، و ‏گاهی از فراز آن آدمی گیج را نگاه کنند. به صندلی‌ها و پشت‌های قوز کرده، عصای ‏آویخته بر صندلی خالی و حرکت دست‌ها نگاه می‌کند تا اگر جایی خالی باشد با ‏تردید رویش بنشیند. ‏

‏«تازه به این کافه آمده است.»‏

نمی‌گویند، گفتن ندارد. و روزنامه‌شان را می‌خوانند. هیچ‌کس بر نمی‌گردد تا نگاهش ‏کند. همان که به گوشه‌چشمی دیدندش کافی است. غریبه می‌ماند. روزنامه ‏می‌خوانند یا حرف می‌زنند. با کبریت شاه و وزیر بازی می‌کند، به تنهایی. جای آن آدم ‏کوتاه‌قد و لاغر است. سیگار زر می‌کشد. هنوز نیامده است. ده دقیقه، حداکثر نیم ‏ساعت دیگر پیدایش می‌شود. پیشخدمت تنها در این گونه موارد است که می‌پرسد: ‏‏«چه فرمایشی داشتید؟»‏

‏«یک چای و دو تا شیرینی تر.»‏

باید یک ماه، هر روز، و گاهی چند ماه سر ساعتی مشخص بیاید تا جایش مشخص ‏شود، تا پیشخدمت بی‌آنکه بپرسد، لیوان شیر، یا قهو?‏ ترک، چای و لیمویش را بیاورد، ‏تا نگاه‌های آشنا آراسته به لبخندی ورودش را، زنده بودنش را پذیره شوند. میز که ‏مشخص شد و حتی صندلی و دو یا سه چهار آدمی که باید بیایند ـ حتی اگر دیر ‏بیایند ـ دیگر احتیاجی نیست که آدم ظهرها چند استکانی بزند، یا دست توی جیب ‏چپش با پنج‌ضلعی نامنظمش بازی کند. پنج‌ضلعی همان‌جا بود که بود، دیگر حالا ‏احتیاجی نبود نگرانش باشد. قهو?‏ ترک جلوش بود، بی‌آنکه گفته باشد. تلخ نبود.‏

ادامه